Słownik pojęć giełdowych

Słownik giełdowy

akcja – papier wartościowy, dokument zaświadczający o udziale jego właściciela w kapitale właścicielskim spółki akcyjnej; uprawnia m.in. do otrzymywania dywidendy i uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

akcje aportowe – wydawane za pokryciem w formie aportu niepienięż­nego, muszą być akcjami imiennymi, przy czym nie mogą być zbywane ani za­stawiane do czasu zatwierdzenia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy spra­wozdania za drugi rok działania spółki.

akcje gotówkowe – wydawane są tylko w zamian za wkłady pieniężne, mogą być zarówno imienne, jak i na okaziciela.

akcje imienne – zawierają w treści oznaczenia akcjonariusza. Przeniesienie własności akcji imiennych wymaga ich wręczenia oraz pisemnego oświadcze­nia. Warunkiem skuteczności zbycia akcji jest wpis do księgi akcyjnej.

akcje na okaziciela – nie wymagają przy zbywaniu żadnych dodatkowych formalności poza koniecznością ich wręczenia nabywcy.

akcje uprzywilejowane – z reguły akcje uprzywile­jowane otrzymują założyciele spółki; dają inwestorowi dodatkowe uprawnienia w porów­naniu z akcjami zwykłymi.

akcje zwykłe – na każdą akcję zwykłą przypada je­den głos na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

akcjonariusz – właściciel akcji emitowanych przez spółkę akcyjną, któremu przysługują prawa majątkowe i korporacyjne, przy czym niektórych z tych praw akcjonariusz może się zrzec.

bessa – długotrwała, silna tendencja spadkowa na rynku papierów wartościowych.

bon skarbowy – papier wartościowy emitowany przez państwo, stanowiący potwierdzenie zobowiązania państwa z tytułu zaciągniętego kredytu; z reguły są lokowane w bankach centralnych i wykorzystywane do prowadzenia operacji otwartego (wolnego) rynku.

cena emisyjna – cena, po której papiery wartościowe sprzedawane są na rynku pierwotnym.

cena emisyjna obligacji – Cena, po jakiej obligacje sprzedawane są na rynku pierwotnym, to cena emisyjna obligacji. Cena ta może, lecz nie musi, być równa wartości nominalnej. Może być ona od niej zarówno niższa jak i wyższa.

cena kontraktu na kurs – kurs kontraktu w przeliczeniu na jeden USD lub EUR (kurs kontraktu podzielony przez 100) pomnożony przez wielkość kontraktu.

cena kontraktu na obligacje – kurs kontraktu terminowego przemnożony przez mnożnik i wyrażony w złotych.

cena rozliczeniowa = odsetki skumulowane + (wartość nominalna obligacji kurs zamknięcia).

cena zamiany – cena, jaką nabywca obligacji zamiennej zapłaci za jedną akcję zwykłą w momencie dokonywania zamiany.

dyskontowanie – określanie wartości bieżącej na podstawie wartości przyszłej.

dywidenda – część zysku netto spółki przypadająca na wypłaty n a jedną akcję, określana uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

dzienna cena rozliczeniowa – cena wyrażona w złotych polskich, służąca do codziennych rozrachunków rynkowych, uzyskana z przemnożenia dziennego kursu rozliczeniowego (w przeliczeniu na jeden USD) przez wielkość kontraktu.

dzienny kurs rozliczeniowy – wyrażony w złotych kurs kontraktu będący podstawą dziennych rozliczeń. Wyznaczany jest przez Giełdę na zasadach określonych w standardzie kontraktu.

dzień wygaśnięcia kontraktu na kurs – dzień ustalenia ostatecznej ceny rozliczeniowej.

dzień wygaśnięcia kontraktu na obligacje – dzień ustalenia ostatecznego kursu rozliczeniowego, dzień tożsamy z ostatnim dniem obrotu daną serią kontraktu.

dzień wykonania kontraktu na obligacje – dniem wykonania kontraktu danej serii przez dostawę obligacji jest czwarty dzień roboczy następujący po ostatnim dniu obrotu. W sytuacji szczególnej, w przypadku rozliczenia pieniężnego kontraktu, dniem wykonania jest trzeci dzień roboczy następujący po ostatnim dniu obrotu.

hossa – długotrwała, silna tendencja wzrostowa na rynku papierów wartościowych.

indeks cenowy mWIG40 – indeks ciągły średnich spółek obejmujący stałą liczbę czterdziestu spółek; publikacja co 60 sekund; wspólny ranking z indeksem WIG20 i sWIG80; udział spółki w indeksie ograniczany do 10% podczas każdej zmiany okresowej.

indeks cenowy sWIG80 – indeks ciągły osiemdziesięciu spółek mniejszych w stosunku do spółek objętych indeksami WIG20 i mWIG40; publikacja co 60 sekund; wspólny ranking z indeksem WIG20 i mWIG40; udział spółki w indeksie ograniczany do 10% podczas każdej zmiany okresowej.

indeks cenowy TechWIG – indeks spółek informatyczno-technologicznych.

indeks cenowy WIG – opisuje przeciętną zmianę cen na całym krajowym rynku akcji, wyłączając te spółki, które nie spełniają kryterium uczestnictwa w żadnym indeksie; jest trójstopniowy (WIG20, mWIG40 i sWIG80); np.

kapitalizacja rynkowa – całkowita wartość wszystkich papierów wartościowych lub wybranej ich grupy, notowanych na rynku publicznym, liczona według kursu ustalanego na tym rynku.

kapitał akcjonariuszy (udziałowców) mniejszościowych – akcje (udziały) jednostek zależnych należące do podmiotów spoza grupy kapitałowej.

kapitał organizacyjny – wartość zarządzania, kwalifikacji, kompetencji i innych składników niematerialnych tworzących wartość reputacji firmy (goodwill).

KDPW – Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., którego zadaniem jest przechowywanie i rejestrowanie papierów wartościowych będących w publicznym obrocie, rozliczanie i gwarantowanie transakcji, prowadzenie kont depozytowych.

klasa kontraktu – klasa obejmuje wszystkie serie kontraktów terminowych mające ten sam instrument bazowy i odpowiadające temu samemu standardowi.

konsolidacja pełna – rachunkowa metoda sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych jednostki dominującej i jednostek zależnych.

konsolidacja przedsiębiorstw – szczególna odmiana fuzji, która występuje wówczas gdy łączące się przedsiębiorstwa tracą osobowość prawną, a zamiast nich powstaje nowy podmiot; do konsolidacji przedsiębiorstw dochodzi zwykle gdy ich siła ekonomiczna jest względnie wyrównana.

konto indywidualne – zbiór kont podstawowych oznaczonych tym samym identyfikatorem posiadacza rachunku praw pochodnych rozliczanych przez danego uczestnika rozliczającego w określonym typie uczestnictwa.

konto podstawowe – podstawowe konto ewidencyjne, oznaczone co do kodu instrumentu (prawa) pochodnego, kodu uczestnika, kodu funkcji, rodzaju konta, numeru identyfikacyjnego klienta oraz identyfikatora portfela.

kontrakt – umowa zawarta na giełdzie pomiędzy sprzedającym prawo na termin a kupującym to prawo na termin, na warunkach określonych przez Giełdę w standardzie instrumentów pochodnych, w której strony ustalają wartość instrumentu bazowego, po której nastąpi wykonanie umowy.

kontrakt COLLAR – kombinacja kontraktów CAP i FLOOR, poprzez zawarcie której kupujący obni­ża koszty premii płaconych przy zakupie kontraktów CAP i FLOOR.

kontrakt CORRIDOR – jednoczesne zawarcie transakcji kupna i sprzedaży CAP lub jednoczesne za­warcie transakcji kupna i sprzedaży FLOOR; w kontrakcie tym nabywca osiąga zyski, jeśli stopa rynkowa będzie kształtować się pomiędzy stopą rozliczenia transakcji kupowanej i sprzedawa­nej; jeśli natomiast stopa rynkowa znacznie spadnie lub znacznie wzrośnie, nabywca kontraktu CORRIDOR odnotuje straty.

kontrakt futures – rodzaj kontraktu terminowego, którego warunki są standaryzowane co umożliwia handlowanie nimi na giełdach; kontrakty są rozliczane codziennie, a nad bezpieczeństwem obrotu czuwa izba rozrachunkowa (w Polsce funkcje te spełnia KDPW).

kontrakt parkietowy FLOOR – instrument pochodny, w którym kupujący kontrakt otrzymuje od sprzedającego gwarancję, że w sytuacji, gdy nastąpi spadek stopy rynkowej poniżej poziomu uzgodnionego w umowie, kupujący otrzyma odpowiednie wyrównanie od sprzedającego.

kontrakt pułapowy CAP – instrument pochodny, w którym kupujący kontrakt otrzymuje od sprze­dającego gwarancję, że każdy wzrost stopy procentowej ponad uzgodniony poziom zostanie zre­kompensowany przez sprzedającego.

kontrakt terminowy – jest to umowa między dwoma stronami; wystawca kontraktu zobowiązuje się do sprzedaży określonej ilości instrumentów finansowych lub innych towarów, w określonym czasie w przyszłości, na określonych warunkach; druga strona kontraktu przyjmuje te warunki zobowiązując się do nabycia przedmiotu umowy.

kontrakty opcyjnie – patrz: opcje.

konwersja akcji – zamiana akcji na okaziciela na akcje imienne lub odwrotnie, na wniosek akcjonariusza jeżeli prawo lub statut spółki dopuszcza taką możliwość.

korzyści skali – efekty polegające na obniżeniu jednostkowych kosztów wytworzenia w wyniku wzrostu rozmiarów działalności i w ten sposób zmniejszeniu jednostkowych kosztów stałych.

obligacje skarbowe – instrumenty finansowe, których sprzedaż umożliwia państwu pozyskiwanie dodatkowych pieniędzy potrzebnych do sfinansowania deficytu budżetowego. Obligacje są papierami wartościowymi o charakterze wierzycielskim, zatem ich sprzedaż oznacza zaciągnięcie przez państwo kredytu u nabywców obligacji. W zależności od terminów wykupu (czyli czasu upływającego od emisji do wykupu) i wartości nominalnej poszczególnych emisji znajdujących się w obrocie dzielą się na obligacje: 2-letnie o wartości nominalnej 1000 zł; 3-letnie o wartości nominalnej 100 zł; 5-letnie o wartości nominalnej 1000 zł; 10-letnie o wartości nominalnej 1000 zł.

rynek kapitałowy – zespół instytucji i reguł umożliwiających pozyskiwanie długookresowego kapitału przez obrót, tj. kupno i sprzedaż , a więc przenoszenie praw z emitowanych papierów wartościowych.

rynek pierwotny – występuje na nim publiczny obrót polegający na tym, że emitent proponuje inwestorom objęcie swoich papierów wartościowych i uzyskuje wpływy z publicznej emisji.

rynek wtórny – występuje na nim publiczny obrót polegający na tym, że transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych zachodzą pomiędzy inwestorami.

rynki notowań – obrót instrumentami finansowymi na Giełdzie Papierów Wartościowych odbywa na jednym z dwóch rynków: podstawowym lub równoległym, w zależności od spełnienia kryteriów określonych Regulaminem Giełdy. ryzyko – możliwość poniesienia nie zamierzonych strat lub nie uzyskania zamierzonych efektów.

ryzyko rynkowe – ryzyko dotyczące wszystkich przedsiębiorstw w związku z możliwością zmiany warunków gospodarowania, np. podaży pieniądza , stopy procentowej, kursów walutowych, podatków, cen.

składanie zleceń – na giełdę przez inwestorów za pośrednictwem domów maklerskich, w których inwestorzy rachunki inwestycyjne. spółka publiczna – spółka, której akcje co najmniej jednej emisji są dopuszczone do publicznego obrotu. systemy notowań – instrumenty finansowe są notowane w jednym z dwóch systemów notowań: w systemie notowań jednolitych lub w systemie notowań ciągłych.

zlecenie maklerskie – to ofertę kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych notowanych w alternatywnym systemie obrotu.

zlecenie po każdej cenie (PKC) – pozwala nabyć/sprzedać wszystkie akcje po najlepszej cenie. Zlecenie do natychmiastowego wyko­nania w całości po cenie rynkowej. Może być składane w każdej fazie sesji z wyjątkiem dogrywki. Może spowodować zamrożenie rynku.

zlecenie rynkowe (PCR) – pozwala nabyć akcje w trakcie notowań ciągłych po najlepszej cenie na rynku. Realizowane natychmiast po wprowadzeniu po cenie wyłącznie pierwszego najlepszego oczekującego w arkuszu zlecenia przeciwnego. Możliwe jest, że zlecenie będzie tylko częściowo zrealizowane.

zlecenie rynkowe na otwarcie/zamknię­cie (PCRO) – pozwala nabyć akcje na początku/końcu sesji giełdowej; realizowane po kursie ustalonym na otwarcie/zamknięcie notowań, kursie jednolitym.

zlecenie ważne do pier­wszego wykonania (WiN) – umożliwia kontrolę momentu realizacji; musi być realizowane natychmiast po wprowadzeniu. Może być częściowo zrealizowane.

zlecenie z limitem – najpowszechniejszy rodzaj zlecenia, który pozwala kontrolować cenę realizacji. Możliwe jest, że zlecenie będzie tylko częściowo zrealizowane, jeżeli po drugiej stronie arkusza nie ma dostatecznej ilości akcji lub zleceń przeciwnych.

zlecenie z warunkiem limi­tu aktywacji – typ stop limit – umożliwia kupno/sprzedaż instru­mentu po określonym limicie, jeżeli cena na rynku przekroczyła ustalony przez inwestora poziom. Po uaktywnieniu realizowane jak zlecenie z limitem. Kontrola poziomu reali­zacji.

zlecenie z warunkiem limi­tu aktywacji – typ stop loss – umożliwia kupno/sprzedaż całej ilości papierów wartościowych, jeżeli cena instrumentu osiągnęła poziom ustalony przez inwestora. Po uaktywnieniu realizowane jak zlecenie z limitem. Kontrola poziomu reali­zacji.

zlecenie z warunkiem wielkości minimal­nej (Wmin) – umożliwia kontrolę ilości kupionych/sprzedanych papierów. Złożone zlecenie jest realizowane w całości lub częściowo co najmniej w określonej przez inwestora minimal­nej ilości. Może być odrzucone przez system jeżeli układ zleceń przeciwnych w arkuszu nie pozwala na realizację takiego zlece­nia w określonej mini­malnej ilości.